SoFoKleS steunt umc’s bij psychosociale zorg in coronatijd
De behandeling van coronapatiënten in umc’s en ziekenhuizen leidde het afgelopen jaar tot ongekende situaties. De coronacrisis doet een zwaar beroep op de mentale weerbaarheid van zorgprofessionals. ‘Zorgverleners ervaren veel morele stress’, zegt Hans Kling, hoofd geestelijke zorg bij Maastricht UMC. Samen met zijn team en collega’s van medisch maatschappelijk werk, psychologie en psychiatrie verleent hij psychosociale zorg. Dat is in deze periode extra belangrijk. Daarom heeft SoFoKleS een inventarisatie gedaan naar psychosociale nazorg bij umc’s tijdens de eerste coronagolf en zetten sociale partners zich in voor kennisuitwisseling tussen umc’s en met andere sectoren.
De werkomstandigheden in de zorg zijn zwaar en de werkdruk is hoog. Zorgmedewerkers maken lange dagen en werken door personeelstekort vaak op andere afdelingen dan ze gewend zijn. Hans Kling: ‘Collega’s worden uit hun vertrouwde werkomgeving gehaald en moeten werken met collega’s die ze niet kennen. Het kan soms gewoon niet anders. Maar het zijn allemaal zaken die de mentale weerbaarheid onderuit kunnen halen.’
Morele stress
Met een NFU master Kwaliteit en Veiligheid op zak en met zijn blik als geestelijk verzorger, houdt Hans zich bezig met betekenisgeving en ethische vraagstukken in de zorg. Op dit moment doet hij onderzoek naar morele stress in multidisciplinair teamfunctioneren. ‘Het wrange gevoel hebben iets te moeten doen, maar het niet kunnen uitvoeren zoals je zou willen: dat is de definitie van morele stress.’ Zo worstelen zorgmedewerkers al maanden met de bezoekregels, vertelt Hans. Bij heel zieke coronapatiënten wordt niet of nauwelijks iemand toegelaten. Zij liggen te vechten voor hun leven en zorgverleners moeten aan familieleden uitleggen dat ze niet naar binnen kunnen. ‘Met het oog op veiligheid wil je zo min mogelijk mensen toelaten, terwijl je ook weet dat als iemand heel ernstig ziek is, het beste wat je kunt doen de familie toelaten is. De waarden veiligheid en menselijkheid botsen al maanden met elkaar. Dat zorgt voor morele stress.’
Niet alleen ethische dilemma’s, ook de hoge werkdruk en het personeelstekort leiden tot morele stress. ‘Ervaren verpleegkundigen op de IC superviseren soms collega’s die het niet gewend zijn om op de IC te werken. Ze verzorgen voor hun gevoel soms wel vier patiënten tegelijkertijd, terwijl dat er in normale omstandigheden maar één zou zijn. Als je met te weinig en niet-ervaren mensen op de IC staat, dan weet je dat je niet de kwaliteit zorg kan leveren die je wilt geven. Dat zorgt voor extra stress en kan de weerbaarheid van zorgmedewerkers onderuit halen’.
De structuur volledig losgelaten
Ook zijn eigen werk zag Hans tijdens de eerste golf drastisch veranderen. Hij en zijn team kozen ervoor om 24/7 aanwezig te zijn. ‘Elke nacht was één van ons hier aanwezig. Zeker tijdens de piek was het gebruikelijk om tot 1 uur ’s nachts door te werken en om 6 uur ’s ochtends weer te beginnen. We hebben de gebruikelijke structuur volledig los moeten laten. Daar konden we niks meer mee. Protocollen werden soms wel drie keer per dag veranderd.’
Tegelijkertijd heerste er ook een positieve sfeer. ‘Het was fantastisch om te zien hoe de koppen bij elkaar gestoken werden, hoe creatief we hebben geïmproviseerd en hoe hoog de bereidheid was om elkaar te helpen’. ‘Maar,’ zegt Hans, ‘de positieve sfeer die ontstond door de gezamenlijke strijd tegen corona heeft ook een keerzijde. Meer dan in elk ander beroep zijn medewerkers in de zorg geneigd om over hun grenzen te gaan. Dat komt omdat er veel intrinsiek gemotiveerde mensen werken. En dat is risicovol. Zeker in een tijd waarin je er gezamenlijk voor moet zorgen om alles op te vangen.’ Dit laat het belang zien van psychosociale zorg voor zorgmedewerkers.
Met elkaar in gesprek blijven
De kern van psychosociale zorg, zeker ten tijde van corona, is: ‘Blijf met elkaar in gesprek. Op individueel niveau door laagdrempelige gesprekken met begeleiders te voeren en op teamniveau door elkaar te steunen.’ Zo gaan collega’s bij de afdelingen langs om te praten over hoe het gaat. De zorgverleners kunnen zo vrijwillig en op een laagdrempelige manier napraten over wat ze hebben meegemaakt en hoe ze daarmee omgaan. Er is ook een hulplijn beschikbaar die medewerkers via de telefoon of via een apart e-mailadres kunnen bereiken als ze vastlopen in hun werk. Daarnaast stimuleren ze in Maastricht het werken met een buddysysteem, waarbij collega’s elkaar goed in de gaten houden. ‘Er wordt daarmee een sfeer gecreëerd waarin het vanzelfsprekend is om hulp te vragen en elkaar aan te spreken als iemand over zijn grenzen dreigt te gaan. Dat is niet standaard in de zorg.’
Blijven investeren
‘Door de pandemie zijn we ons bewuster geworden van wat de waarde is van sociale steun. Het is belangrijk om zaken als teamsupport ook in de toekomst vast te blijven houden. We moeten blijven investeren in mensen. We moeten blijven investeren in interactie.’
Psychosociale zorg is dus belangrijk, juist tijdens een coronacrisis. Daarom heeft SoFoKleS besloten om alle umc’s te ondersteunen met een financiële bijdrage voor de lokale invulling van psychosociale zorg.
