Jacques Renooij is leidinggevende op de afdeling verloskunde/gynaecologie van de Noordwest Ziekenhuisgroep in Den Helder. Hij werkt in een team dat vrijwel volledig uit vrouwen bestaat, voor een patiëntengroep die óók alleen uit vrouwen bestaat. Binnen het team is er onderling veel vertrouwen en ruimte voor humor, ook als het over gevoelige onderwerpen gaat. Eén van die onderwerpen is de overgang: een thema dat steeds meer aandacht vraagt, zeker nu een groeiend deel van het personeel de 45 is gepasseerd. In dit interview vertelt Jacques hoe zijn kijk op de overgang is veranderd, welke rol gesprekken op de werkvloer daarin spelen, en hoe hij als leidinggevende het verschil kan maken.
Kijk op de overgang
‘Tot ongeveer vorig jaar heb ik de overgang niet als apart thema bekeken,’ vertelt Jacques. Ik was vooral bezig met vitaliteit in de brede zin. ‘Ik heb mij eigenlijk nooit echt verdiept in de overgang. Pas toen ik er met anderen over ging praten, viel me op hoe groot de impact kan zijn.’
Wilma Smit is gynaecoloog en schreef samen met gynaecoloog Pauline Ottervanger het boek ‘Menoblues’. Wilma heeft tot haar pensioen gewerkt in hetzelfde ziekenhuis als Jacques. Ze heeft daar de menopauzepoli opgezet. Op deze poli werkt de gynaecoloog samen met de verpleegkundig overgangsconsulenten. Deze combinatie werkt goed, omdat de verpleegkundig overgangsconsultenten meer tijd en dus ook meer aandacht hebben voor de klachten. De gynaecoloog staat meer op de achtergrond voor complexere en medische vraagstukken. Door Wilma is Jacques anders naar de overgang en werk gaan kijken. ‘Ik ben vrouwen in een bepaalde leeftijdsfase anders gaan bekijken, met een soort overgangsbril,’ zegt Jacques. ‘Maar ik ben nog steeds aan het leren op dit gebied.’
‘Zo simpel kan het zijn’
‘Afgelopen zomer was er een verpleegkundige op de afdeling met overgangsklachten’, vertelt Jacques Ze kreeg steeds meer moeite met nieuwe taken in haar werk. Ze vond het bijvoorbeeld lastig om zich te verdiepen in nieuwe ‘computer gerelateerde’ taken. Haar onzekerheid groeide en ze voelde zich niet goed. Ze stond op het punt om uit te vallen’. Jacques voerde intensieve gesprekken met haar om haar betrokken te houden. ‘Uiteindelijk kwam zij zelf met het idee om een overgangsconsulente te bezoeken. Ze kreeg een hormoonpleister voorgeschreven en binnen zes weken voelde ze zich een stuk beter. Ze doet nu zelfs extra werk. Zo simpel kan het blijkbaar zijn.’
Voor Jacques was dit een hele waardevolle ervaring. Sindsdien kijkt hij met een andere bril naar dit soort situaties: een overgangsbril, zoals hij het zelf noemt. Waar hij eerder vooral op de klachten zelf inging en medewerkers vaker doorverwees naar een psycholoog of coach, kijkt hij nu breder. ‘Achteraf gezien had ik sommige vrouwen beter kunnen verwijzen naar een overgangsconsulent,’ zegt Jacques. Daar is echt iets te winnen voor vrouwen die vitaal en in balans willen blijven, zowel thuis als op het werk. Veel vrouwen in deze levensfase zorgen niet alleen voor hun eigen gezin, maar ook voor kleinkinderen en soms zelfs voor hun ouders. Zeker in de zorg nemen ze die verantwoordelijkheid graag op zich, het zit in hun aard. Maar niet iedereen is goed in ‘nee’ zeggen. Dan zie je dat de emmer uiteindelijk overloopt.’
Als man de overgang bespreekbaar maken
In de praktijk krijgt het onderwerp de overgang nog weinig aandacht binnen het domein vitaliteit en inzetbaarheid, vindt Jacques. ‘Wilma heeft de menopauzepoli goed onder de aandacht gebracht. Ik ga er daarom vanuit dat het onderwerp bij mijn collega’s ook leeft. Het zaadje is gepland. Tijdens ons inzetbaarheidsoverleg ga ik het thema opnieuw op de agenda zetten. We kunnen veel meer doen binnen dit thema dan veel mensen zich realiseren.’
Jacques vindt het als man niet lastig om dit onderwerp met vrouwen te bespreken. Maar hij kan zich wel voorstellen dat andere mannen het lastig vinden. ‘Het valt zeker te leren. Een training over het voeren van gesprekken kan daarbij helpen.’ Jacques benadrukt het belang van een open houding en laagdrempelig contact. ‘Mijn motto is: de deur staat open. Als er iets is, kom dan binnen. Daar stuur ik bewust op. Aanwezigheid en toegankelijkheid zijn heel belangrijk.’
Van onschuldige opmerking naar waardevolle les
In het verleden heeft Jacques wel eens een goedbedoelde grap gemaakt naar een collega met een zichtbare opvlieger. ‘Oh, je bent een vrouw in zo’n fase’ had hij geroepen. Jaren later kwam de collega erop terug en vertelde ze dat ze zich destijds ongemakkelijk had gevoeld door de opmerking. Hij had niet verwacht dat zijn woorden zoveel impact konden hebben. ‘Het was totaal onbedoeld, maar het is wel gebeurd.’ Het incident maakte hem bewuster van hoe een vrij onschuldige opmerking anders kan worden ontvangen.‘ Daarom is het belangrijk dat we serieus met elkaar in gesprek blijven, ook de vrouwen onderling,’ benadrukt Jacques.
Brede kijk op de overgang
Als afsluiter benadrukt Jacques het belang van een bredere kijk op de overgang. ‘De overgang kan zo lang duren. We moeten de menopauze meer holistisch benaderen en minder medisch. Het gaat om de bewustwording bij de vrouw zelf: wat is het en wat kan het met me doen? Dat is het allerbelangrijkste. Ik zie mezelf als deskundige op het gebied van verzuim en vitaliteit, maar ik zie mezelf ook als lerende op het gebied van de menopauze.’