Teamontwikkeling bij de VU: ‘Aandacht is meer dan ‘denken aan…’’

De universiteit is van oudsher een plek waar je echt alles moet kunnen: lesgeven, wetenschappelijk onderzoek doen, leren, projecten opzetten. Nu komt er steeds meer oog voor het samenwerken, ontwikkelen en presteren als team. Zodat teamleden meer op elkaar bouwen en de werkervaring minder solistisch is. Maar hoe kun je teamontwikkeling stimuleren? En hoe erken en waardeer je een team beter? Tijdens het project Teamontwikkeling ging SoFoKleS in gesprek met verschillende universitaire teams. Zo ook met het team van de LEARN! Academy aan de VU Amsterdam.

Teamontwikkeling binnen team Learn! Academy

Het team van LEARN! Academy bestaat uit 40 personen die zich inzetten voor de professionalisering van docenten. De meesten zijn werkzaam als onderwijsadviseur, docentopleider of trainer. Het team is de afgelopen drie jaar flink gegroeid en daarom is er veel aandacht voor de ontwikkeling van het team. Dit is in het kort hoe het werkt in het team:

De teamleden verschillen van elkaar in werkervaring en in hoe ze naar de wereld kijken, waardoor het leren van elkaar bijna als vanzelf gaat. Collega’s vragen feedback aan elkaar op elkaars expertisegebieden en voelen zich gezien en gewaardeerd als ze benaderd worden door een collega voor een bepaalde opdracht.
Voor de LEARN! Academy is teamvorming en -ontwikkeling een prioriteit en de teamleden zorgen ervoor dat het onderdeel is van hun dagelijkse werk.
De teamleden focussen op hun gezamenlijke missie. Daardoor voelt wat ze als team presteren als een prestatie van iedereen.

Teamontwikkeling ontstaat geheel natuurlijk

Aan het begin van het gesprek kiezen de teamleden een kaart die zij associëren met hun team. Selin, student-assistent in het team, kiest bijvoorbeeld voor een speeltuin waarin de toestellen bedekt zijn met een laag sneeuw. ‘Ik heb deze uitgekozen omdat teamontwikkeling in beweging is: zoals kinderen die proberen om hun plekje te vinden binnen de speeltuin. Ze vallen, staan weer op, hebben kleine botsingen met andere kinderen en maken het daarna weer goed.’ Ze legt uit dat we soms vergeten dat teamontwikkeling als vallen en opstaan is.

Janneke, teamleider van het team, vertelt dat de teamleden allemaal verschillend zijn. Daardoor gaat van elkaar leren bijna als vanzelf. ‘We komen net uit een teamoverleg waar verschillende perspectieven op tafel lagen. Daar komen we veelal uit met het idee iets geleerd te hebben’. Marijke, docentopleider en adviseur, beaamt dit. Wanneer verschillende mensen meepraten, junior of senior, kan er op elkaars expertise worden geleund. ‘Het gebeurt heel vaak dat er groepjes worden samengesteld van teamleden die elkaar aanvullen,’ vertelt zij.

Het wij-gevoel

Bij de vraag wat het betekent om een team te zijn, wordt het ‘wij-gevoel’ benadrukt. Teamontwikkeling gaat dan over het creëren van dat wij-gevoel met een bepaald doel, waarbij de leden als team samen iets kunnen bereiken binnen hun organisatie. Teamleider Janneke investeert bewust in het team. ‘Ik heb in een eerdere functie kampen begeleid waarbij op onze T-shirts stond: ‘Aandacht is meer dan denken aan’. Dat vond ik zo’n mooie quote. De basis is een bedding, een veilige plek. Nu komen we in de fase dat we wat groter worden en is het opnieuw zoeken. Hoe zijn wij vrij in verbondenheid met elkaar? Hoe houden we de groep bij elkaar, terwijl we individueel meer exploreren?’

Die ontwikkeling in het team kan soms ook als een nadeel worden ervaren. Pieter, trainee in het team, krijgt de vrijheid om zich breed te ontwikkelen en bij iedereen mee te kijken. ‘Maar,’ zegt hij, ‘naast vrij voelt het soms ook wat losjes. Dan voelt mijn rol niet helemaal duidelijk en heb ik behoefte aan strakkere regels.’ Een andere collega herkent dit, en vraagt of Pieter het fijn zou vinden als er meer structuur zou zijn. Docentopleider en adviseur Siema legt uit dat al die verschillende vormen van ontwikkeling wel bij elkaar worden gebracht in teammeetings. ‘In maart is er een tweedaagse met het team en dan wordt alles besproken. Wat er speelt, welke kant we opgaan, wat onze identiteit is als team, en wat onze rol is binnen de VU. Dan worden we uitgedaagd om daar als team over na te denken.’

studenten in gesprek aan een tafel

Het geheel is meer dan de som der delen, vindt het VU-team. Wat je als team presteert, voelt als een prestatie van iedereen, ook al heb je niet direct bijgedragen. ‘Je ziet iets voorbijkomen op LinkedIn en denkt: hee, dat zijn wij!’, vertelt Siema. ‘Dat is weleens anders geweest. Ik ervaar ook geen concurrentiestrijd, we gunnen elkaar dingen. Dat is echt niet altijd zo in de academische wereld.’

Erkenning en waardering

Bijna iedereen in het team is bezig met een individueel leertraject. Zo wordt er aandacht besteed aan ieders eigen talenten, vaardigheden en interesses. Waar krijg je energie van en wat kost juist energie? Wanneer iemand niet goed zit op een project, is er de ruimte om er iemand anders voor te zoeken. Janneke vertelt dat de focus vooral op onderwijs ligt – teamleden geven bijvoorbeeld training of coaching en buigen zich over thema’s als leiderschap en toetsing. ‘Maar als men zich wil specialiseren op het onderzoeksvlak, bekijk ik ook of dat kan.’

Pieter krijgt binnen een project vaak de vraag waarin hij zich wil ontwikkelen. ‘Als ik een workshop voor het eerst geef, wordt er bijvoorbeeld gevraagd of ik een deel wil presenteren, of niet. Waar voel je je comfortabel bij, waar niet, kan ik je helpen?’ Docentopleider en adviseur Amrita vertelt dat ze zich gezien voelt als er waardering is voor de persoon die ze is en de talenten die ze meebrengt. ‘Het is bij ons normaal dat collega’s contact opnemen omdat ze iets voorbij zagen komen en daarbij even aan je dachten. Of dat ze vragen om feedback omdat ze weten dat jij gespecialiseerd bent in dat onderwerp. Op die manier is er erkenning en bevestiging dat je competent bent en dat iemand je daarom respecteert,’ zegt ze.

Is er ook een belemmering? ‘Tijd!’, roept het team in koor. Ze moeten goed de balans zoeken tussen reflectie, onderzoek en evaluatie.

Teamdoel: een gezond leerklimaat

Een bijdrage leveren aan de dagelijkse ontwikkeling van het onderwijs op de VU en een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van docenten. Daar draaien onze teamdoelen om, vertelt Niels, docentopleider. Het is een uitdaging dat zichtbaar te maken. ‘We geven veel opleidingen. Als team zijn we bezig met de vraag: wat voor soort evaluatie-instrumenten of meetinstrumenten kunnen we inzetten om de impact te meten van ons trainingsaanbod? Dat heeft tijd nodig.’ Gelukkig heeft het team volgens hem de wind mee op dit moment. ‘Hiervóór was er een reorganisatie, het kostte veel spanning en moeite om opdrachten binnen te halen. Nu is er nationaal en op de VU veel aandacht voor onderwijskwaliteit en daardoor is er veel meer mogelijk.’

Natuurlijk is het belangrijk om samen aan projecten te werken. ‘Maar ik let er ook op hóe we het werk kunnen blijven doen’, zegt Amrita. ‘Het is belangrijk een gezond leerklimaat in stand te houden waarin innovatie en creativiteit behouden blijven. De missie van het team is groter dan ieders persoonlijke opdracht. Als je als team op die gezamenlijke missie focust, vind je samen de energie om het voor elkaar te krijgen.’ Teamleider Janneke beaamt dit. ‘Er wordt vaak tegen mij gezegd: ‘Maar ik heb in mijn team geen tijd voor teamontwikkeling.’ Dan denk ik: ja, ik ook niet. Maar je moet het omdraaien. Investeer tijd in teamvorming. Geef er tóch prioriteit aan. Dan betaalt dat zich terug, gegarandeerd.’

Tot slot enkele tips voor teamontwikkeling van het VU-team:

‘Wanneer je alleen hetzelfde type mensen aanneemt, kun je geen gebruikmaken van de waarde van verschillen. Bij teamontwikkeling hoort inclusief leiderschap. En dat je mensen met diverse achtergronden aanneemt.’
‘Lachen en samen plezier maken, is belangrijk. We hebben veel lol samen en dat helpt enorm voor onze onderlinge band.’
Maak tijd voor je team. ‘Het is niet iets wat je inplant in je week, maar iets wat je onderdeel maakt van je dagelijkse werk. Hoe vaak zit je in een meeting met je team? Besteed in die meeting dan in ieder geval vijf minuten aan het team en hoe het daarmee gaat. Bijvoorbeeld met een vaste vraag.’